بمناسبت سالگرد21 فوریه روز جهانی زبان مادری در2018

یاشاسین زبانهای مادری وفرهنگ مردمان جهان 
 یاشاسین انه دیلیمیز ،  گوًلأب اؤسسین کولتوریمیز

امروز، روز زبان مادری است، این روز را به همه ی همزبانان تورکمن و تمام انسانهائی که برای زبان مادریشان ارزش قائل اند و آن را جانانه حفظ میکنند تبریک میگوئیم.

 حالق آرا انه دیلی گونی غوتلی بولسون حورموتلی ایلدشلرمیز

بر اساس ماده ۲۷ میثاق حقوق مدنی و سیاسی در کشورهایی که اقلیت‌های قومی، مذهبی یا زبانی وجود دارند، مردم متعلق به این اقلیت‌ها را نمی‌توان از حقوقشان محروم کرد. این افراد حق دارند به تنهایی یا با افراد گروهشان زندگی فرهنگی خودشان را اداره کنند و زبان خودشان را به کار برند.

در زیر گزارشی را آماده کردیم که در سال ۲۰۱۴ در سایت دویچه وله فارسی با موضوع از آموزش زبان مادری تا آموزش به زبان مادری پخش شده بود.

ماده ۱۳ میثاق حقوق اجتماعی، سیاسی و فرهنگی نیز تصریح کرده که تمام کشورهای عضو این پیمان، باید حق مردمانشان را برای آموزش به رسمیت بشناسند و این آموزش باید در جهتی باشد که حقوق و آزادی‌های اجتماعی را ترویج کند.

ماده ۱۵ این پیمان بین‌المللی می‌گوید هرکسی حق زندگی منطبق با فرهنگ خودش را دارد. قطعنامه مصوب یونسکو در سال ۲۰۰۷ نیز تصریح کرده که حفظ زبان‌های موجود در هر کشور بر عهده دولت آن کشور است و حذف زبان موجب حذف فرهنگ و خود آن ملت می‌شود.

عبدالکریم لاهیجی، حقوقدان

عبدالکریم لاهیجی سپس بر این نکته تاکید کرد که زبان مادری جزو حقوق فطری است و نه موضوعه یعنی با تولد کودک این حق برای او به وجود می‌آید. وی سپس به اصل ۱۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد که تصریح کرده: «زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد، ولی استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‏های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است».

وی توضیح داد که بر اساس این اصل تدریس زبان‌های قومی آزاد است، اما بایدی برای آن در نظر گرفته نشده در نتیجه دولت را موظف نکرده که اسباب این امر را فراهم کند. بلافاصله در ماده بعدی، تدریس زبان عربی به عنوان یک اجبار از پایان دوره ابتدایی تا پایان دوره متوسطه دستور داده شده است. عبدالکریم لاهیجی این سیاست را “یک بام و دو هوا” دانست.

او در پایان سخنانش تاکید کرد که “نه ناسیونالیسم پهلوی راه به دموکراسی خواهد برد و نه ولایت فقیه جمهوری اسلامی”. به نظر او با زبان مشترک و خط مشترک نمی‌توان به دموکراسی رسید.

“بین دموکراسی و تنوع زبانی رابطه‌ای تنگاتنگ وجود دارد”

سعید پیوندی استاد علوم تربیتی سخنران بعدی این مراسم بود. او ابتدا با ذکر آمارهایی، شمایی کلی از وضعیت زبان‌ها در دنیا ارائه داد. بنا بر این آمار در حال حاضر ۶۷۰۰ زبان در حال انقراض هستند. همچنین ۵۹ درصد محتوای علمی در جهان تنها به زبان انگلیسی تولید می‌شود و ۹۰ درصد به ۱۰ زبان اصلی دنیا. همینطور ۱۲۰ میلیون مهاجر در سراسر دنیا در کشوری زندگی می‌کنند که زبانش، زبان مادری آنها نیست.

سعید پیوندی، کارشناس تعلیم و تربیت

سعید پیوندی سپس سه گرایش در نظام‌های آموزشی را توضیح داد: آموزش تک‌‌زبانه مثل ایران، تنوع زبانی همراه با آموزش زبان مادری و آموزش به زبان مادری مثل هند، اسپانیا، سویس و بلژیک.

به عقیده وی رابطه تنگاتنگی میان نوع حکومت، ساختار دولت و تنوع زبانی وجود دارد بدین مفهوم که هرچه حکومت دموکرات‌تر باشد، تنوع آموزش زبانی در آن بیشتر است.

سعید پیوندی همچنین با ارائه دو نمودار نشان داد که میزان بیسوادی در استان‌هایی از ایران که زبان مادریشان غیرفارسی است، بسیار بالاتر است. همچنین این استان‌ها سطح آموزشی پایین‌تری نسبت به استان‌های فارسی‌زبان دارند.

وی در پایان با اشاره به اینکه ۳۰ درصد جمعیت ایران در مناطق غیرفارس زندگی می‌کنند، مسئله آموزش به زبان مادری و نیز آموزش زبان مادری را نه یک مسئله کم‌اهمیت، بلکه موضوعی مربوط به ۲۵ میلیون نفر از مردم ایران دانست و آن را یکی از مطالبات اصلی برای جامعه دموکرات ارزیابی کرد.

“سرخوردگی” اولین نتیجه آموزش به زبان غیر مادری

گلاله شرفکندی، عضو کمیته مرکزی حزب دموکرات کردستان ایران که خود لیسانس زبان‌شناسی و فوق لیسانس تعلیم و تربیت دارد، سخنانش را با خاطرات کودکی خودش آغاز کرد واز کودک شش ساله‌ای گفت که با عشق به یادگیری به مدرسه می‌رود، اما اولین مواجهه‌اش با فضای آموزشی، زبانی بوده که او هیچ چیز از آن نمی‌دانسته است.

وی افزود: «اولین تجربه من این بود که زبان مادری من زبان علمی نیست و اصولا زبان مهم و با پرستیژی نیست و همین باعث سرخوردگی من شد و نتیجه‌اش دور شدن من از مادرم بود».

گلاله شرفکندی، زبانشناس و کارشناس تعلیم و تربیت

ندانستن زبان فارسی باعث می‌شد که این کودک “سرخورده” مجبور باشد دوبرابر هم‌کلاسی‌های خودش برای رسیدن به یک نمره برابر تلاش کند؛ در اصل او هم باید محتوا را یاد می‌گرفته و هم زبان را و همین باعث عقب‌ماندن او از سایر کودکان فارسی زبان می‌شده است.

گلاله شرفکندی این تجربه را با تجربه مهاجرت در بزرگسالی مقایسه کرد که فرد مهاجر مجبور است تنها به دلیل ندانستن زبان کشور میزبان، تمام تجربه‌های علمی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی خود را دور بریزد و دوباره از صفر همه چیز را آغاز کند.

وی در پایان سخنانش تاکید کرد که او و دیگر غیر فارسی‌زبانان نه تنها باید حق داشته باشند زبان مادری‌شان را یاد بگیرند، بلکه باید حق آموزش به زبان مادری را هم داشته باشند و بتوانند مطالب علمی را به زبان خودشان یاد بگیرند.%

برگرفته از سایت مدافعان حقوق بشر ترکمنصحرا